Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την Παρασκευή την ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, ένα νέο σύνολο κανόνων για την προστασία της πολυφωνίας και της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ.
Ο προτεινόμενος κανονισμός περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, διασφαλίσεις κατά των πολιτικών παρεμβάσεων στις συντακτικές αποφάσεις και κατά της παρακολούθησης. Δίνει έμφαση στην ανεξαρτησία και στη σταθερή χρηματοδότηση των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, καθώς και στη διαφάνεια όσον αφορά το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων ενημέρωσης και την κατανομή της κρατικής διαφήμισης.
Καθορίζει επίσης μέτρα για την προστασία της ανεξαρτησίας των εκδοτών και την γνωστοποίηση συγκρούσεων συμφερόντων.
Τέλος, η πράξη εξετάζει, επίσης το ζήτημα της συγκέντρωσης μέσων ενημέρωσης και προβλέπει τη σύσταση ενός νέου, ανεξάρτητου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, το οποίο θα αποτελείται από τις εθνικές αρχές μέσων ενημέρωσης. Η Επιτροπή εξέδωσε, επίσης, συμπληρωματική σύσταση για την ενθάρρυνση των εσωτερικών διασφαλίσεων όσον αφορά τη συντακτική ανεξαρτησία.
Η Αντιπρόεδρος για θέματα Αξιών και Διαφάνειας, Βιέρα Γιούροβα, δήλωσε τα εξής: «Τα τελευταία χρόνια έχουμε βιώσει διάφορες μορφές πίεσης στα μέσα ενημέρωσης. Είναι καιρός να αναλάβουμε δράση. Πρέπει να καθορίσουμε σαφείς αρχές: κανένας δημοσιογράφος δεν πρέπει να κατασκοπεύεται λόγω της εργασίας του· κανένα δημόσιο μέσο ενημέρωσης δεν θα πρέπει να μετατρέπεται σε προπαγανδιστικό εργαλείο ενημέρωσης. Σήμερα, για πρώτη φορά στα χρονικά, προτείνουμε: κοινές διασφαλίσεις για την προστασία της ελευθερίας και της πολυφωνίας των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ».
Ο Τιερί Μπρετόν, Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς, πρόσθεσε τα εξής: «Η ΕΕ είναι η μεγαλύτερη δημοκρατική ενιαία αγορά στον κόσμο. Οι εταιρείες μέσων ενημέρωσης διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο αλλά αντιμετωπίζουν μείωση των εσόδων, απειλές για την ελευθερία και την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης, την εμφάνιση πολύ μεγάλων επιγραμμικών πλατφορμών και ένα συνονθύλευμα διαφορετικών εθνικών κανόνων.
Η ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης παρέχει κοινές διασφαλίσεις σε επίπεδο ΕΕ, που εγγυώνται την πολυφωνία των απόψεων, ώστε τα μέσα ενημέρωσης να λειτουργούν χωρίς καμία παρέμβαση, ιδιωτική ή δημόσια. Ένας νέος ευρωπαϊκός φορέας ελέγχου θα προωθήσει την αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των νέων κανόνων για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και θα παρακολουθεί τις συγκεντρώσεις των μέσων ενημέρωσης, ώστε να μην παρεμποδίζεται η πολυφωνία.»
Όχι στις πολιτικές παρεμβάσεις και στην κατασκοπεία
Η ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης θα διασφαλίζει ότι τα μέσα ενημέρωσης — δημόσια και ιδιωτικά — θα μπορούν να λειτουργούν ευκολότερα σε διασυνοριακό επίπεδο στην εσωτερική αγορά της ΕΕ, χωρίς αθέμιτες πιέσεις και λαμβάνοντας υπόψη τον ψηφιακό μετασχηματισμό του χώρου των μέσων ενημέρωσης.
- Προστασία της συντακτικής ανεξαρτησίας – ο κανονισμός θα απαιτεί από τα κράτη μέλη να σέβονται την ουσιαστική συντακτική ελευθερία των παρόχων υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης και να βελτιώνουν την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών. Επιπλέον, οι πάροχοι υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να διασφαλίζουν τη διαφάνεια του ιδιοκτησιακού καθεστώτος, δημοσιοποιώντας τις εν λόγω πληροφορίες και να λαμβάνουν μέτρα με σκοπό τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των επιμέρους συντακτικών αποφάσεων.
- Όχι στη χρήση κατασκοπευτικών λογισμικών που έχουν ως αντικείμενο μέσα ενημέρωσης – η πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης περιλαμβάνει ισχυρές διασφαλίσεις κατά της χρήσης κατασκοπευτικού λογισμικού που έχουν ως αντικείμενο μέσα ενημέρωσης, δημοσιογράφους και τις οικογένειές τους.
- Ανεξάρτητα δημόσια μέσα ενημέρωσης — όπου υπάρχουν δημόσια μέσα ενημέρωσης, η χρηματοδότησή τους θα πρέπει να είναι επαρκής και σταθερή, προκειμένου να διασφαλίζεται η συντακτική ανεξαρτησία. Ο επικεφαλής και το διοικητικό συμβούλιο των δημόσιων μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να διορίζονται κατά τρόπο διαφανή, ανοικτό και χωρίς διακρίσεις. Οι δημόσιοι πάροχοι μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να τηρούν την πολυφωνία ως προς τις πληροφορίες και απόψεις που προβάλλουν, με αμεροληψία, σύμφωνα με την αποστολή δημόσιας υπηρεσίας τους.
- Δοκιμές όσον αφορά την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης – η πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης απαιτεί από τα κράτη μέλη να αξιολογούν τον αντίκτυπο των συγκεντρώσεων της αγοράς μέσων ενημέρωσης στην πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης και στη συντακτική ανεξαρτησία. Απαιτεί επίσης, κάθε νομοθετικό, ρυθμιστικό ή διοικητικό μέτρο που λαμβάνεται από κράτος μέλος το οποίο θα μπορούσε να επηρεάσει τα μέσα ενημέρωσης, να είναι δεόντως αιτιολογημένο και αναλογικό.
- Διαφανής κρατική διαφήμιση – η πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης θα θεσπίσει νέες απαιτήσεις για την κατανομή της κρατικής διαφήμισης στα μέσα ενημέρωσης, ώστε να είναι διαφανής και να μην εισάγει διακρίσεις. Η εν λόγω πράξη θα ενισχύσει επίσης τη διαφάνεια και την αντικειμενικότητα των συστημάτων μέτρησης της ακροαματικότητας, τα οποία έχουν αντίκτυπο στα έσοδα που προέρχονται από διαφημίσεις, ιδίως στο διαδίκτυο.
- Προστασία του περιεχομένου των μέσων ενημέρωσης στο διαδίκτυο — με βάση την Πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες, η πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης περιλαμβάνει διασφαλίσεις κατά της αδικαιολόγητης αφαίρεσης περιεχομένου μέσων ενημέρωσης που παράγεται σύμφωνα με επαγγελματικά πρότυπα. Σε περιπτώσεις που δεν εγκυμονούνται συστημικοί κίνδυνοι, όπως ο κίνδυνος παραπληροφόρησης, οι πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες που προτίθενται να αφαιρέσουν νόμιμο περιεχόμενο μέσων ενημέρωσης που θεωρείται αντίθετο με τις πολιτικές της πλατφόρμας, θα πρέπει να ενημερώνουν τους παρόχους υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης σχετικά με τους λόγους, προτού η εν λόγω απόσυρση τεθεί σε ισχύ. Τυχόν καταγγελίες που υποβάλλονται από παρόχους υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να εξετάζονται κατά προτεραιότητα από τις εν λόγω πλατφόρμες.
- Νέο δικαίωμα χρήστη για την προσαρμογή της προσφοράς μέσων ενημέρωσης – η πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης θα εισαγάγει το δικαίωμα προσαρμογής της προσφοράς μέσων ενημέρωσης σε συσκευές και διεπαφές, όπως οι συνδεδεμένες τηλεοράσεις, επιτρέποντας στους χρήστες να αλλάξουν τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις ώστε αυτές να αντανακλούν τις προτιμήσεις τους.
Η πρόταση συνοδεύεται από σύσταση, στην οποία καθορίζεται σειρά εθελοντικών βέλτιστων πρακτικών, που συλλέγονται από τον τομέα και αποσκοπούν στην προώθηση της συντακτικής ανεξαρτησίας και της μεγαλύτερης διαφάνειας του ιδιοκτησιακού καθεστώτος.
Η Σύσταση παρέχει μια εργαλειοθήκη μέτρων που λαμβάνονται σε εθελοντική βάση, τα οποία μπορούν να λαμβάνουν υπόψη οι εταιρείες μέσων ενημέρωσης, από τις προϋποθέσεις για την ανεξάρτητη δημιουργία συντακτικού περιεχομένου, έως την ενίσχυση της θέσης των δημοσιογράφων ώστε να συμμετέχουν σε κρίσιμες αποφάσεις για τη λειτουργία των μέσων ενημέρωσης, ή την υιοθέτηση στρατηγικών για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης σταθερότητας ως προς την παραγωγή ειδησεογραφικού περιεχομένου.
Ευρωπαϊκός φορέας ελέγχου για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης
Η Επιτροπή προτείνει τη σύσταση ενός νέου ευρωπαϊκού συμβουλίου για τις υπηρεσίες μέσων ενημέρωσης το οποίο θα αποτελείται από τις εθνικές αρχές μέσων ενημέρωσης. Το συμβούλιο θα προωθήσει την αποτελεσματική και συνεπή εφαρμογή του νομικού πλαισίου της ΕΕ για τα μέσα ενημέρωσης, ιδίως με την έκδοση κατευθυντήριων γραμμών για ρυθμιστικά θέματα των μέσων ενημέρωσης. Θα είναι επίσης σε θέση να εκδίδει γνώμες σχετικά με εθνικά μέτρα και αποφάσεις που επηρεάζουν τις αγορές μέσων ενημέρωσης και τις συγκεντρώσεις στην αγορά μέσων ενημέρωσης.
Το συμβούλιο θα συντονίζει επίσης τα εθνικά ρυθμιστικά μέτρα σχετικά με τα μέσα ενημέρωσης εκτός ΕΕ που παρουσιάζουν κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια, ώστε να διασφαλίζεται ότι τα εν λόγω μέσα δεν καταστρατηγούν τους ισχύοντες κανόνες στην ΕΕ. Το συμβούλιο θα διοργανώσει επίσης διαρθρωμένο διάλογο μεταξύ των πολύ μεγάλων επιγραμμικών πλατφορμών και του τομέα των μέσων ενημέρωσης για την προώθηση της πρόσβασης σε διάφορες προσφορές μέσων ενημέρωσης και την παρακολούθηση της συμμόρφωσης των πλατφορμών με πρωτοβουλίες αυτορρύθμισης, όπως ο κώδικας δεοντολογίας της ΕΕ για την παραπληροφόρηση
