Η μοναξιά, το αίσθημα της έλλειψης ουσιαστικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, έχει αναγνωριστεί ως σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας και συνδέεται με διάφορους παράγοντες, όπως η κακή υγεία και η χαμηλή κοινωνική σύνδεση.
Ο αυξημένος κίνδυνος μοναξιάς που σχετίζεται με τον παρατεταμένο εγκλεισμό και την αυτοαπομόνωση κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 τράβηξε ακόμη μεγαλύτερη προσοχή στο θέμα, με αναφορές των μέσων ενημέρωσης να κάνουν λόγο για “επιδημία μοναξιάς”. Η μοναξιά δεν είναι μόνο ένα ιδιωτικό και ατομικό ζήτημα. Η μοναξιά μπορεί να εμποδίσει την κοινωνική συνοχή και θα πρέπει να θεωρείται κοινωνικό πρόβλημα και να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο.
Την Τρίτη (6/7) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διοργάνωσε διάσκεψη υψηλού επιπέδου για να παρουσιάσει και να συζητήσει τα ευρήματα της πρώτης έρευνας για τη μοναξιά σε ολόκληρη την ΕΕ. Η διάσκεψη σηματοδοτεί επίσης την ολοκλήρωση του πιλοτικού σχεδίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη μοναξιά που διεξήχθη από το ΚΚΕρ σε συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ένταξης.
Αυτό το συνέδριο και τα ευρήματα είναι ιδιαίτερα επίκαιρα, καθώς η Επιτροπή παρουσιάζει αυτή την εβδομάδα την ολοκληρωμένη προσέγγισή της για την ψυχική υγεία. Με 20 εμβληματικές πρωτοβουλίες και ευκαιρίες χρηματοδότησης ύψους 1,25 δισ. ευρώ, η ολοκληρωμένη προσέγγιση για την ψυχική υγεία θέτει την ψυχική υγεία στο ίδιο επίπεδο με τη σωματική υγεία. Μεταξύ άλλων δράσεων, θα συμβάλει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με την ανάγκη αντιμετώπισης της μοναξιάς και της απομόνωσης για την προώθηση της καλής ψυχικής υγείας.
Υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης μοναξιάς μεταξύ των νέων
Το πιλοτικό πρόγραμμα για τη μοναξιά περιελάμβανε τη συλλογή δεδομένων για τη μοναξιά σε ολόκληρη την ΕΕ, τη σύνθεση και ενίσχυση των υφιστάμενων στοιχείων και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σχετικά με μέτρα παρέμβασης για την καταπολέμηση της μοναξιάς. Η έρευνα διεξήχθη το 2022 σε περισσότερους από 25.000 ερωτηθέντες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου το 13% των ερωτηθέντων αναφέρει ότι αισθάνεται μοναξιά τις περισσότερες φορές ή όλο το χρόνο. Η μοναξιά είναι πιο διαδεδομένη στην Ιρλανδία με πάνω από 20% των ερωτηθέντων να αναφέρουν ότι αισθάνονται μοναξιά. Ακολουθούν το Λουξεμβούργο, η Βουλγαρία και η Ελλάδα. Τα χαμηλότερα επίπεδα παρατηρούνται στις Κάτω Χώρες, την Τσεχική Δημοκρατία, την Κροατία και την Αυστρία (όλα κάτω από 10%).
Η μοναξιά δεν αποτελεί πρόβλημα μόνο για τους ηλικιωμένους. Οι νέοι άνθρωποι έχουν στην πραγματικότητα υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης μοναξιάς σε σύγκριση με τις παλαιότερες γενιές. Το εύρημα αυτό, σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, δεν σημαίνει ότι η μοναξιά μεταξύ των ηλικιωμένων δεν αποτελεί πρόβλημα, καθώς οι συνέπειες της μοναξιάς μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία.
Παράγοντες κινδύνου για τη μοναξιά
Τα ευρήματα παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου για τη μοναξιά. Οι ευνοϊκές οικονομικές καταστάσεις, καθώς και η ποσότητα και η ποιότητα των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, αποτελούν κλειδί για την πρόληψη της μοναξιάς, ενώ σημαντικά γεγονότα της ζωής, όπως η απώλεια συντρόφου ή εργασίας, μπορούν να διαταράξουν το κοινωνικό δίκτυο και να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο μοναξιάς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι άνθρωποι που νιώθουν μοναξιά όλο ή τον περισσότερο χρόνο είναι περίπου 20 ποσοστιαίες μονάδες πιο πιθανό να υποφέρουν από καταθλιπτικά συμπτώματα. Ομοίως, η μοναξιά συνδέεται με χειρότερα αποτελέσματα στη σωματική υγεία και με ανθυγιεινή συμπεριφορά. Δεν είναι σαφές όμως σε ποιο βαθμό η μοναξιά προκαλεί προβλήματα υγείας ή αν συμβαίνει το αντίθετο.
Ένα πρόσθετο εύρημα της έρευνας εντοπίζει τη συσχέτιση μεταξύ της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της μοναξιάς, γεγονός που έχει εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν τη μοναξιά.
Η έρευνα δείχνει ότι η έντονη χρήση των ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης συνδέεται με αύξηση της μοναξιάς, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης αντικαθιστούν τις σχέσεις εκτός σύνδεσης με τις διαδικτυακές, στερούμενοι την οικειότητα και την ποιότητα των αλληλεπιδράσεων εκτός σύνδεσης.
Αντιμετώπιση της μοναξιάς
Απαιτούνται συντονισμένες δράσεις σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο για την προώθηση της ανάπτυξης στοχευμένων λύσεων πολιτικής. Πώς όμως να προλάβουμε και να μετριάσουμε τη μοναξιά; Η κατανόηση του βαθμού ευαισθητοποίησης για παρεμβάσεις επιπέδου, του ποιος υποτίθεται ότι πρέπει να παρέχει βοήθεια και αν υπάρχει στίγμα που συνδέεται με τέτοιες παρεμβάσεις, είναι πολύ σημαντική όταν πρόκειται για τον σχεδιασμό αποτελεσματικών πολιτικών.
Τα στοιχεία αποκαλύπτουν ότι το 43% των ερωτηθέντων ανέφεραν ότι γνωρίζουν την ύπαρξη παρεμβάσεων για τη μοναξιά, ωστόσο υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών.
Σε τρία κράτη μέλη (Λιθουανία, Πορτογαλία και Σλοβενία), πάνω από το 60% γνώριζαν για τις παρεμβάσεις στη χώρα τους, ενώ σε επτά χώρες (Σουηδία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Βέλγιο, Ιταλία, Κύπρος και Βουλγαρία) το 35% ή λιγότερο. Η έρευνα περιλαμβάνει επίσης πληροφορίες σχετικά με τις απόψεις των πολιτών για το ρόλο που θα πρέπει να διαδραματίσουν οι διάφοροι φορείς στην υποστήριξη όσων αισθάνονται μοναξιά στη χώρα τους. Συνολικά, η μεγάλη πλειοψηφία (73%) πιστεύει ότι τα άτομα και οι οικογένειες θα πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο θέμα αυτό.
Οι απόψεις σχετικά με το ρόλο των φορέων διαφέρουν τόσο ανάλογα με το στίγμα όσο και με την κατάσταση μοναξιάς. Οι ερωτηθέντες που στιγματίζουν συνολικά τους μοναχικούς ανθρώπους τείνουν να πιστεύουν σε μικρότερο βαθμό ότι οι διάφοροι φορείς θα πρέπει να παρέχουν στήριξη στα μοναχικά άτομα. Το αποτέλεσμα αυτό καταδεικνύει την επιζήμια επίδραση του κοινωνικού στιγματισμού στην ανάπτυξη παρεμβάσεων για τη μοναξιά.
📢Just out!
The 1st ever EU-wide survey on loneliness reveals data comparable across⤵️
🇪🇺EU countries
🔢age groups
🧑🦱genders
👷socio-economic circumstancesThese can help design policies targeting the problem, not simply its symptoms 👉 https://t.co/iIwRiwN8p6 #mentalhealth pic.twitter.com/kU2OUU7zG2
— EU_ScienceHub (@EU_ScienceHub) June 6, 2023
