Tην Τρίτη η ΕΕ παρουσίασε την έκθεση του 2022 για την κατάσταση του Σένγκεν. Είναι η πρώτη φορά που Επιτροπή παρουσιάζει την εν λόγω έκθεση μετά την περσινή στρατηγική Σένγκεν.
Η έκθεση για την κατάσταση του Σένγκεν θα αποτελέσει τη βάση για τις συζητήσεις των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των υπουργών Εσωτερικών στο φόρουμ Σένγκεν στις 2 Ιουνίου και στο επερχόμενο Συμβούλιο Σένγκεν στις 10 Ιουνίου.
Ο Αντιπρόεδρος, Μαργαρίτης Σχοινάς, δήλωσε: «Ο χώρος Σένγκεν έχει ενοποιήσει την ήπειρό μας και είναι εμβληματικός για τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής. Κατά το περασμένο έτος έγιναν αποφασιστικά βήματα για την περαιτέρω ενίσχυση της διακυβέρνησης Σένγκεν και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης σ’ αυτή την κρίσιμη κινητήρια δύναμη των οικονομιών μας. Οι σημερινές (σ.σ. χθεσινές) εκθέσεις αποτυπώνουν την αταλάντευτη δέσμευση να διασφαλιστεί ότι ο χώρος Σένγκεν αναδύεται ισχυρότερος παρά τις διάφορες προκλήσεις που έχει αντιμετωπίσει.
Η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ίλβα Γιούανσον, δήλωσε: «Η ελευθερία κυκλοφορίας, διαβίωσης και εργασίας σε διάφορα κράτη μέλη είναι πολύτιμη για τους Ευρωπαίους. Οι πρόσφατες κρίσεις και προκλήσεις απέδειξαν ότι δεν μπορούμε να θεωρούμε δεδομένη αυτή την ελευθερία. Θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε για την υλοποίηση των προτεραιοτήτων που καθορίζονται στην έκθεση για την κατάσταση του Σένγκεν, καθώς και να καθοδηγούμε την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή προκειμένου να ενεργεί πιο αποτελεσματικά και ολοκληρωμένα. Ο χώρος Σένγκεν αποτελεί κοινή ευθύνη που απαιτεί δέσμευση και προσήλωση από όλους μας.»
Τρέχουσα κατάσταση του χώρου Σένγκεν και νέες προτεραιότητες
Η έκθεση του 2022 για την κατάσταση του Σένγκεν αποτελεί την αφετηρία για τον νέο ετήσιο κύκλο Σένγκεν. Ο κύκλος προβλέπει τη διενέργεια τακτικού «τσεκ απ» του χώρου Σένγκεν που θα επιτρέπει τον έγκαιρο εντοπισμό προβλημάτων για τη διασφάλιση της κοινής ευθύνης και την προώθηση της λήψης κατάλληλων μέτρων.
Στις 2 Ιουνίου θα λάβει χώρα διοργανική συζήτηση στο φόρουμ Σένγκεν, ενώ θα ακολουθήσουν πολιτικές διαβουλεύσεις στο Συμβούλιο Σένγκεν του Ιουνίου. Η εν λόγω διαδικασία αποτελεί μέρος της νέας διακυβέρνησης Σένγκεν η οποία ενισχύει τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων φορέων στην παρακολούθηση της λειτουργίας του χώρου Σένγκεν και στην επακόλουθη λήψη των απαραίτητων μέτρων. Ο νέος μηχανισμός αξιολόγησης και παρακολούθησης Σένγκεν, τον οποίο πρότεινε η Επιτροπή τον Ιούνιο του 2021 και ο οποίος πρόσφατα εγκρίθηκε από το Συμβούλιο, θα διαδραματίσει κρίσιμο ρόλο στο πλαίσιο αυτού του νέου μοντέλου διακυβέρνησης Σένγκεν.
Η έκθεση καθορίζει μια δέσμη δράσεων προτεραιότητας για την περίοδο 2022-2023 που θα πρέπει να υλοποιηθούν τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, όπως:
- η εφαρμογή της νέας αρχιτεκτονικής και διαλειτουργικότητας ΤΠ για τη διαχείριση των συνόρων,
- η πλήρης αξιοποίηση των εργαλείων διασυνοριακής συνεργασίας,
- η διασφάλιση συστηματικών ελέγχων όλων των ταξιδιωτών στα εξωτερικά σύνορα,
- η διασφάλιση ότι ο Frontex θα αξιοποιήσει το πλήρες δυναμικό της εντολής του,
- η κατάργηση όλων των παρατεταμένων ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα, καθώς και
- η έγκριση του αναθεωρημένου κώδικα συνόρων του Σένγκεν.
Η έκθεση υπενθυμίζει επίσης τη σημασία της ολοκλήρωσης του χώρου Σένγκεν και καλεί το Συμβούλιο να εγκρίνει τις αποφάσεις που θα επιτρέψουν στην Κροατία, καθώς και στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία να γίνουν επισήμως μέρη του, δεδομένου ότι όλα τα κριτήρια έχουν πληρωθεί. Το ίδιο θα ισχύσει για την Κύπρο, μόλις ολοκληρώσει με επιτυχία τη διαδικασία αξιολόγησης Σένγκεν.
Η έκθεση παρουσιάζει επίσης τις προτεραιότητες που προέκυψαν από τις αξιολογήσεις Σένγκεν. Οι αξιολογήσεις Σένγκεν καλύπτουν επί του παρόντος την εξωτερική διαχείριση των συνόρων, την αστυνομική συνεργασία, την επιστροφή, το Σύστημα πληροφοριών Σένγκεν, τις πολιτικές θεωρήσεων και την προστασία των δεδομένων.
Παρόλο που οι αξιολογήσεις Σένγκεν των τελευταίων ετών κατέδειξαν ότι εν γένει τα κράτη μέλη εφαρμόζουν κατάλληλα τους κανόνες Σένγκεν, υπάρχουν ορισμένοι τομείς που επιδέχονται βελτιώσεις. Αυτό καταδεικνύει ότι ο μηχανισμός αξιολόγησης είναι αποτελεσματικός και οδηγεί σε συνεχή ενίσχυση του χώρου Σένγκεν. Πρόσθετες προσπάθειες απαιτούνται ιδίως στους τομείς της επιστροφής και του Συστήματος πληροφοριών Σένγκεν.
Πράγματι, σε έναν χώρο χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα ισχυρή αστυνομική συνεργασία σε συνδυασμό με αποτελεσματική εφαρμογή των συστημάτων πληροφοριών μεγάλης κλίμακας, ιδίως του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν,είναι απαραίτητη, καθώς επίσης και αποτελεσματικές πολιτικές επιστροφής και κοινών θεωρήσεων.
Παράλληλα με την έκθεση για την κατάσταση του Σένγκεν, η Επιτροπή διαβουλεύεται επίσης με τα θεσμικά όργανα σχετικά με τη μελλοντική πολυετή στρατηγική πολιτική για την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων και παρουσιάζει έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της υποχρέωσης των κρατών μελών να διενεργούν συστηματικούς ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
Το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων
Με το χθεσινό έγγραφο πολιτικής η Επιτροπή ξεκινά διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για το μέλλον της ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων.
- Ξεκινά τον κύκλο πολυετούς στρατηγικής πολιτικής για την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων, η οποία θα παρέχει κατευθυντήριες γραμμές για τον τρόπο λειτουργίας όλων των συντελεστών εντός της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής για την επόμενη πενταετία.
- Καθορίζει τα επόμενα βήματα εξετάζοντας τους κύριους παράγοντες της ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων. Αυτοί περιλαμβάνουν: τον έλεγχο των συνόρων· την έρευνα και τη διάσωση· την ανάλυση κινδύνων· τη διοργανική, ενωσιακή και διεθνή συνεργασία· την επιστροφή· τα θεμελιώδη δικαιώματα· την έρευνα και την καινοτομία· και την εκπαίδευση και την κατάρτιση.
- Θα οδηγήσει σε ανακοίνωση για τη θέσπιση της πολυετούς στρατηγικής πολιτικής για την ευρωπαϊκή ολοκληρωμένη διαχείριση των συνόρων που θα εγκριθεί στα τέλη του 2022.
Συστηματικοί έλεγχοι στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ
Η Επιτροπή δημοσιεύει επίσης την έκθεση για την εφαρμογή του άρθρου 8 του κώδικα συνόρων του Σένγκεν, σύμφωνα με το οποίο τα κράτη μέλη έχουν την υποχρέωση να διενεργούν συστηματικούς ελέγχους στις οικείες βάσεις δεδομένων σε όλα τα πρόσωπα που διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των προσώπων που απολαύουν του δικαιώματος της ελεύθερης κυκλοφορίας. Το εν λόγω μέτρο αποσκοπούσε στην ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας της ΕΕ, αφού διαπιστώθηκε ότι μεταξύ αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών που επέστρεφαν στην ΕΕ βρίσκονταν πολίτες της ΕΕ.
Η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου αναλύει την εφαρμογή και τον αντίκτυπο των εν λόγω συστηματικών ελέγχων. Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή των συστηματικών ελέγχων κάλυψε ένα σημαντικό κανονιστικό κενό, παρά τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν τα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή των εν λόγω κανόνων.
Η Επιτροπή προτίθεται να αντιμετωπίσει τις εν λόγω προκλήσεις και να στηρίξει τα κράτη μέλη στην επερχόμενη αναθεώρηση του Πρακτικού εγχειριδίου για τους συνοριοφύλακες, το οποίο χρησιμοποιείται από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών όταν διενεργούν συνοριακούς ελέγχους σε πρόσωπα.
Οι πρόσφατες προτάσεις συμπληρώνουν τις διαρκείς προσπάθειες της ΕΕ να βελτιώσει τη συνολική λειτουργικότητα και διακυβέρνηση του χώρου Σένγκεν.
Ο χώρος Σένγκεν χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα αποτελεί ένα ιστορικό επίτευγμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Από την ίδρυσή του το 1985 έχει αλλάξει την καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων.
Σχεδόν 1,7 εκατομμύρια άνθρωποι διαμένουν σε ένα κράτος Σένγκεν και εργάζονται σε άλλο. Ο κόσμος έχει χτίσει τη ζωή του γύρω από τις ελευθερίες που προσφέρει ο χώρος Σένγκεν, ενώ 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι μεταβαίνουν καθημερινά από ένα κράτος Σένγκεν σε άλλο.
Τον Ιούνιο του 2021 η Επιτροπή παρουσίασε τη στρατηγική Σένγκεν καταγράφοντας τις προκλήσεις που έχει αντιμετωπίσει ο χώρος κατά τα τελευταία χρόνια και χαράσσοντας τα επόμενα βήματα για την ενίσχυση του χώρου Σένγκεν και την καθιέρωση μιας ισχυρής διακυβέρνησης Σένγκεν.
