Οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν επιφέρει μεγάλες αλλαγές στη διαδικτυακή πολιτική διαφήμιση που θα μπορούσαν, χωρίς την κατάλληλη ρύθμιση, να βλάψουν τα δημοκρατικά δικαιώματα των πολιτών.
Η πολιτική διαφήμιση, διαδικτυακή και μη, παίζει σημαντικό ρόλο στο καθορισμό των πεποιθήσεων και της κοινής γνώμης σχετικά με το πολιτικό σύστημα και τους εκλεγμένους ηγέτες, ιδιαίτερα κατά την προεκλογική περίοδο.
Τα τελευταία χρόνια, οι ψηφιακές τεχνολογίες και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αλλάξει τον τρόπο διεξαγωγής εκλογικών εκστρατειών, προσφέροντας στους πολιτικούς δρώντες τεράστιο εύρος επιρροής σε χαμηλό κόστος.
Παρότι επιτρέπουν να ακουστούν περισσότερες φωνές, οι νέες τεχνολογίες έχουν χρησιμοποιηθεί καταχρηστικά με σκοπό τη διάδοση ψευδών πληροφοριών, τον κατακερματισμό του πολιτικού διαλόγου και τη χειραγώγηση των ψηφοφόρων.
Αξιοποίηση των δυνατότητων της τεχνολογίας
Οι συνεχώς αυξανόμενες δυνατότητες και προκλήσεις των μαζικών δεδομένων παίζουν κομβικό ρόλο. Κατά τη χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλων ψηφιακών υπηρεσιών, οι πάροχοι μπορούν να συλλέξουν τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών. Στη συνέχεια, τα δεδομένα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να καθορίσουν τις προτιμήσεις, τον τρόπο ζωής και τα ενδιαφέροντα των χρηστών, επιτρέποντας τη λεγόμενη μικροστόχευση.
Οι ψηφιακές τεχνολογίες και τα μαζικά δεδομένα επιτρέπουν σε κακόβουλους δρώντες να χρησιμοποιήσουν την μικροστόχευση για να έρθουν σε επαφή με διάφορες ομάδες χρηστών, προσαρμόζοντας ανάλογα το μήνυμα τους. Σε πολλές περιπτώσεις, βάζουν στο στόχαστρο τους φόβους και τις ανησυχίες τους και συχνά χρησιμοποιούν στρατηγικές παραπληροφόρησης.
Η μικροστόχευση μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία ψηφιακών “δωματίων ηχούς”, που εκθέτουν τους χρήστες σε συγκεκριμένες μόνο πληροφορίες, αλλοιώνοντας την αντίληψή τους για το δημόσιο διάλογο.
Η επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων για διαφημιστικούς σκοπούς, όπως η μικροστόχευση, φαίνεται να έχει αρνητικές επιπτώσεις στα δικαιώματα των πολιτών, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας της γνώμης, της πρόσβασης σε αντικειμενική, διαφανή και πλουραλιστική ενημέρωση, και κατ’ επέκταση, στην ικανότητα λήψης πολιτικών αποφάσεων.
Διαφάνεια ως προς την προέλευση των διαφημίσεων
Είναι επίσης πιθανό οι πολίτες να παραπλανηθούν ως προς την πηγή του περιεχομένου. Για παράδειγμα, μια πληροφορία που φαίνεται ουδέτερη, μπορεί στην πραγματικότητα να χρηματοδοτείται από ξένη οντότητα που στοχεύει να επηρεάσει το αποτέλεσμα των εκλογών.
Διασυνοριακή εμβέλεια και έλλειψη εναρμονισμένων κανόνων
Όσοι δεν χρησιμοποιούν τέτοιες πρακτικές θα μπορούσαν να βρεθούν σε μειονεκτική θέση, ιδίως κατά τη διάρκεια των εκλογών.
Παρά τον διασυνοριακό χαρακτήρα της διαφήμισης (διαδικτυακής και μη), δεν υπάρχει σχετική νομοθεσία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Οι παραδοσιακοί κανόνες θα μπορούσαν να καταστούν ανεπαρκείς, μιας και είναι πολύ δύσκολη η επιβολή τους στο διαδίκτυο, όπου νέες τεχνολογίες και εργαλεία δημιουργούν ευκαιρίες χειραγώγησης της κοινής γνώμης και στόχευσης των ψηφοφόρων.
Νέοι ευρωπαϊκοί κανόνες για την πολιτική διαφήμιση
Για τη δημιουργία ενός ασφαλέστερου και δικαιότερου ψηφιακού κόσμου, το 2022 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε την Πράξη για τις Ψηφιακές Αγορές και την Πράξη για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες.
Τον Φεβρουάριο του 2023, το Κοινοβούλιο τάχθηκε υπέρ της πρότασης θέσπισης συμπληρωματικών κανόνων για την πρόληψη της κατάχρησης πολιτικών διαφημίσεων, διαδικτυακών και μη. Οι διαμεσολαβητές του Κοινοβουλίου στοχεύουν στην έγκαιρη επίτευξη συμφωνίας με τις χώρες της ΕΕ εγκαίρως εν όψει των ευρωπαϊκών εκλογών του 2024.
Κατά τη σύνοδο ολομέλειας πριν την ψηφοφορία, ο εισηγητής της πρότασης, Σάντρο Γκότσι (Renew, Γαλλία) , δήλωσε: “Επιθυμούμε μεγαλύτερη διαφάνεια, καλύτερη προστασία έναντι της παραπληροφόρησης και εξωτερικών παρεμβάσεων. Επιθυμούμε μια πραγματική, γνήσια ενιαία αγορά πολιτικής διαφήμισης”.
