Σήμερα Πέμπτη 9/12 συμπληρώνονται 30 χρόνια από τότε που επιτεύχθηκε η Συμφωνία για τη συγκρότηση Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ).
Ξεκίνησε το 1992 και αργότερα κατοχυρώθηκε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ -επίσης γνωστή ως Συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση- η Οικονομική και Νομισματική Ένωση άνοιξε το δρόμο για μια μεγαλύτερη ολοκλήρωση μεταξύ των ευρωπαϊκών οικονομιών και ήταν ένα σημαντικό βήμα προς το ευρώ όπως το ξέρουμε σήμερα.
Συγκεκριμένα, η Οικονομική και Νομισματική Ένωση αφορά στον συντονισμό:
Στις οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές
Στην κοινή νομισματική πολιτική
Στο και ένα ενιαίο νόμισμα το ευρώ
Οι κύριοι παράγοντες της ΟΝΕ
Εντός της ΟΝΕ δεν υπάρχει ενιαίο όργανο υπεύθυνο για την οικονομική πολιτική. Αντίθετα, η ευθύνη κατανέμεται μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.
Οι κύριοι παράγοντες της ΟΝΕ είναι:
- Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο – καθορίζει τους κύριους πολιτικούς προσανατολισμούς
- Το Συμβούλιο της ΕΕ (το «Συμβούλιο») – συντονίζει τη χάραξη οικονομικής πολιτικής της ΕΕ και αποφασίζει εάν ένα κράτος μέλος μπορεί να υιοθετήσει το ευρώ
- Η «Ευρωομάδα» – συντονίζει τις πολιτικές κοινού ενδιαφέροντος για τα κράτη μέλη της ευρωζώνης
- Τα κράτη μέλη – καθορίζουν τους εθνικούς προϋπολογισμούς τους εντός των συμφωνηθέντων ορίων για το έλλειμμα και το χρέος και καθορίζουν τις δικές τους διαρθρωτικές πολιτικές που αφορούν τις αγορές εργασίας, συντάξεων και κεφαλαίων
- Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή – παρακολουθεί την απόδοση και τη συμμόρφωση
- Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) – καθορίζει τη νομισματική πολιτική, με πρωταρχικό στόχο τη σταθερότητα των τιμών και ενεργεί ως κεντρική εποπτική αρχή των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων στη ζώνη του ευρώ
- Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – μοιράζεται τη δουλειά της διαμόρφωσης νομοθεσίας με το Συμβούλιο και υποβάλλει την οικονομική διακυβέρνηση σε δημοκρατικό έλεγχο, ιδίως μέσω του νέου Οικονομικού Διαλόγου
Τα πρώτα βήματα
Τον Ιούνιο του 1988 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε τον στόχο της προοδευτικής υλοποίησης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ). Έδωσε εντολή σε μια επιτροπή υπό την προεδρία του Jacques Delors, του τότε Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, να μελετήσει και να προτείνει συγκεκριμένα στάδια που οδηγούν σε αυτήν την ένωση.
Η επιτροπή αποτελούνταν από τους διοικητές των τότε εθνικών κεντρικών τραπεζών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΕΚ). Alexandre Lamfalussy, ο τότε Γενικός Διευθυντής της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS). Niels Thygesen, καθηγητής οικονομικών, Δανία· και ο Miguel Boyer, ο τότε Πρόεδρος της Banco Exterior de España.
Η έκθεση Delors που προέκυψε πρότεινε ότι η οικονομική και νομισματική ένωση θα πρέπει να επιτευχθεί σε τρία διακριτά αλλά εξελικτικά βήματα.
Πρώτο Στάδιο
Με βάση την έκθεση Delors, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε τον Ιούνιο του 1989 ότι το πρώτο στάδιο της οικονομικής και νομισματικής ένωσης έπρεπε να ξεκινήσει την 1η Ιουλίου 1990. Την ημερομηνία αυτή, καταρχήν, καταργήθηκαν όλοι οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων μεταξύ των κρατών μελών.
Δεύτερο Στάδιο
Η ίδρυση του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ινστιτούτου (ΕΝΙ) την 1η Ιανουαρίου 1994 σηματοδότησε την έναρξη του δεύτερου σταδίου της ΟΝΕ και με αυτό έπαψε να υπάρχει η Επιτροπή των Διοικητών. Η παροδική ύπαρξη του ΕΝΙ αντικατοπτρίζει επίσης την κατάσταση της νομισματικής ολοκλήρωσης εντός της Κοινότητας. Το ΕΝΙ δεν είχε καμία ευθύνη για τη διεξαγωγή της νομισματικής πολιτικής στην Ευρωπαϊκή Ένωση – αυτό παρέμενε στην αρμοδιότητα των εθνικών αρχών – ούτε είχε καμία αρμοδιότητα για τη διενέργεια συναλλαγματικών παρεμβάσεων.
Τα δύο κύρια καθήκοντα του ΕΝΙ:
- ενίσχυση της συνεργασίας των κεντρικών τραπεζών και του συντονισμού της νομισματικής πολιτικής, και
- να γίνουν οι απαραίτητες προετοιμασίες για την ίδρυση του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ), για την άσκηση της ενιαίας νομισματικής πολιτικής και για τη δημιουργία ενιαίου νομίσματος στο τρίτο στάδιο.
Για το σκοπό αυτό, το ΕΝΙ παρείχε ένα φόρουμ για διαβούλευση και ανταλλαγή απόψεων και πληροφοριών σχετικά με ζητήματα πολιτικής και προσδιόρισε το ρυθμιστικό, οργανωτικό και υλικοτεχνικό πλαίσιο που είναι απαραίτητο για το ΕΣΚΤ να εκτελεί τα καθήκοντά του στο Τρίτο Στάδιο.
Τρίτο Στάδιο της ΟΝΕ
Ανέκκλητος καθορισμός των συναλλαγματικών ισοτιμιών
Την 1η Ιανουαρίου 1999 το τρίτο και τελευταίο στάδιο της ΟΝΕ ξεκίνησε με τον αμετάκλητο καθορισμό των συναλλαγματικών ισοτιμιών των νομισμάτων των 11 κρατών μελών που αρχικά συμμετείχαν στη Νομισματική Ένωση και με την άσκηση ενιαίας νομισματικής πολιτικής υπό την ευθύνη της ΕΚΤ.
Ο αριθμός των συμμετεχόντων κρατών μελών αυξήθηκε σε 12 την 1η Ιανουαρίου 2001, όταν η Ελλάδα εισήλθε στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ. Η Σλοβενία έγινε το 13ο μέλος της ευρωζώνης την 1η Ιανουαρίου 2007, ακολουθούμενη ένα χρόνο αργότερα από την Κύπρο και τη Μάλτα, τη Σλοβακία την 1η Ιανουαρίου 2009, την Εσθονία την 1η Ιανουαρίου 2011, τη Λετονία την 1η Ιανουαρίου 2014 και τη Λιθουανία την 1η Ιανουαρίου 2015 Την ημέρα που κάθε χώρα εντάχθηκε στη ζώνη του ευρώ, η κεντρική της τράπεζα έγινε αυτόματα μέρος του Ευρωσυστήματος.
